چرا تمرکز کودک اهمیت دارد؟
تمرکز یکی از مهمترین مهارتهای شناختی در دوران کودکی است؛ مهارتی که کیفیت یادگیری، رفتار، نظم، مهارتهای اجتماعی و حتی اعتمادبهنفس را تحتتأثیر قرار میدهد.
بر اساس تحقیقات دانشگاه Harvard Center on the Developing Child، تمرکز بخشی از مهارتهای «عملکردهای اجرایی» مغز است و نقش اصلی در یادگیری، خودکنترلی و مدیریت احساسات دارد.
اگر کودک در تمرکز مشکل دارد، الزاماً نشانهی اختلال نیست؛ گاهی محیط، سبک تربیتی، تغذیه و حتی برنامه روزانه باعث کاهش تمرکز میشوند.
نشانههای کاهش تمرکز در کودکان
- زود حواسپرت شدن
- ناتوانی در تکمیل کارها
- بازیکردن با چند وسیله همزمان
- فراموشکاری
- سختبودن نشستن در یکجا
- نداشتن تحمل در کارهای فکری
- مقاومت در انجام تکالیف ساده
این نشانهها با راهکارهای درست قابل بهبودند.
۱۲ روش علمی و اثباتشده برای افزایش تمرکز کودک
۱. استفاده از بازیهای تقویتکننده تمرکز (روش تأیید شده دانشگاه MIT)
بازی بخش مهمی از رشد شناختی کودک است.
طبق مطالعات MIT، بازیهای حل مسأله و مشاهده به تقویت شبکههای عصبی تمرکز کمک میکنند.
بازیهای پیشنهادی:
- پازل
- لگو
- پیداکردن تفاوتها
- پیداکردن اشیا (Object Hunt)
- دومینو
- بازیهای کارت حافظه (Memory Cards)
۲. تکنیک «یک کار در یک زمان» یا Single Tasking
کودکان با انجام چند کار همزمان قدرت تمرکزشان کاهش مییابد.
والدین باید آموزش دهند: هر بار فقط یک کار.
۳. تکنیک «بازههای تمرکز کوتاه» (روش تایید شده توسط APA)
کودکان نمیتوانند طولانیمدت تمرکز کنند.
بهترین مدل:
۵ دقیقه تمرکز + ۲ دقیقه استراحت
این مدل توسط American Psychological Association توصیه شده است.




۴. تنظیم محیط و حذف حواسپرتیها
مهمترین عوامل کاهش تمرکز:
- تلویزیون
- موبایل
- صدای بالای خانه
- نور نامناسب
- اسباببازی زیاد
محیط ساده = تمرکز بالا.
۵. فعالیت بدنی روزانه
طبق تحقیقات CDC آمریکا، کودکان با ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی روزانه، ۲۸٪ تمرکز بیشتری نشان میدهند.
پیشنهاد:
- دویدن کوتاه
- ترامپولین
- بازیهای هدایتشده در مهدکودک
- یوگای کودک
۶. تمرینات ذهنآگاهی (Mindfulness) – ثابت شده توسط بیش از ۴۰ پژوهش علمی
تمرینات ساده مثل:
- نفس عمیق
- شمعبازی (دمیدن آرام)
- مدیتیشن تصویری (Imagery Meditation)
این تمرینات مسیرهای عصبی تمرکز را تقویت میکنند.
۷. تغذیه مناسب برای تقویت تمرکز
غذاهایی که تمرکز را تقویت میکنند:
- ماهی سالمون
- تخممرغ
- مغزها (بادام، گردو)
- جودوسر
- میوههای بنفش (بلوبری، انگور)
- سبزیجات برگ سبز
پرهیز از:
- شکر
- هلههوله
- نوشیدنیهای انرژیزا
۸. برنامه خواب منظم
طبق تحقیقات National Sleep Foundation:
کودکان قبل از دبستان باید ۱۰–۱۳ ساعت خواب شبانه داشته باشند.
خواب کم = کاهش شدید تمرکز.
۹. تکلیف کمتر اما با کیفیتتر
کودکانی که تکالیف اضافی دارند دچار فرسودگی ذهنی و کاهش تمرکز میشوند.
توصیه:
– زمان کوتاه
– تکالیف هدفمند
– تمرکز بر بازیهای آموزشی
۱۰. تقویت مهارتهای خودتنظیمی
روشهای مؤثر:
- جدول رفتار
- پاداشهای کوچک
- گفتوگوی احساسی
- تکنیک انتخاب محدود (دو انتخاب مشخص)
۱۱. همراهی والدین در انجام کارها
وقتی والدین کنار کودک و نه بهجای کودک کار میکنند، تمرکز او افزایش مییابد.
۱۲. مراجعه به کارشناس در صورت تداوم مشکل
اگر بیش از ۶ ماه، تمرکز کودک دچار مشکل جدی باشد، لازم است کارشناس رشد یا روانشناس کودک ارزیابی کند.
جمعبندی
تقویت تمرکز مهارتی قابل یادگیری است.
با بازی، تغذیه مناسب، خواب کافی، محیط استاندارد، برنامهریزی و همراهی والدین میتوان تمرکز کودک را چندین برابر کرد.
منابع معتبر:
- 1. Harvard Center on the Developing Child – Executive Function & Self-Regulation
- 2. MIT Brain and Cognitive Sciences – Child Learning & Attention
- 3. American Psychological Association – Attention in Early Childhood
- 4. Centers for Disease Control and Prevention – Physical Activity & Cognitive Skills
- 5. National Sleep Foundation – Children’s Sleep Guidelines
- 6. Child Mind Institute – Improving Focus in Children

بدون دیدگاه